Photo

Μßα απü τις μεγαλýτερες περιοχÝς της ανατολικÞς ΜικρÜς Ασßας. ΣÞμερα αποτελεß τουρκικÞ επαρχßα περιλαμβÜνουσα τÝσσερεις διοικÞσεις τη ΚαισÜρεια, Νßγδη, ΓκιοζγκÜτ και Κιρ-Σεχßρ.

ΦυσικÜ üρια της Καππαδοκßας εßναι προς Β. ο Εýξεινος Πüντος, προς Α. ο ποτ. ΕυφρÜτης, προς Ν. το üρος Ταýρος και προς Δ. ο ποτ. ¢λυς . Χþρες παλαιüτερες που συνüρευαν Þταν προς Δ. η Παφλαγονßα, η Λυκαονßα και η Γαλατßα, προς Ν. η Κιλικßα και η Συρßα και προς Α. η Αρμενßα και η Συρßα.

Υψηλüτερο üρος ο Αργαßος (4000μ.) συνεχþς χιονοσκεπÞς και η μεγÜλη οροσειρÜ του Ταýρου. Κýριοι ποταμοß ο ¢λυς (εκ του ορυκτοý Üλατος στις üχθες του), ο ΕυφρÜτης, ο ºρις και ο ΣÜρος. Το Ýδαφος κατÜ το πλεßστον υψßπεδα βοσκüτοποι, εýφορα προς Πüντο και ΕυφρÜτη και δασþδη προς οροσειρÜ.

Οι αρχαßοι ¸λληνες και Λατßνοι συγγραφεßς διακρßνουν δýο Καππαδοκßες μßα προς τον Ταýρο τη ΜεγÜλη Καππαδοκßα με πρωτεýουσα τη ΜÜζακα, και επß Αλεξανδρινþν χρüνων ΕυσÝβεια, με Üλλες μεγÜλες πüλεις τη ΚαισÜρεια (τουρκ. ΚαÀσαρι), τη Μελßτη Þ ΜελιτινÞ (σημ. ΜαλÜτια) τη Τýανα αρχ. Πüλη αργüτερα Χριστοýπολη που καταστρÜφηκε τον Η’αι,. τη Κüμανα προς τον αντßταυρο αρχαßα πüλη με φημισμÝνο ιερατεßο και Μαντεßο παρÜ το π. ΣÜρο (σημ. Σερ),και μßα προς Πüντο τη ΠοντικÞ Καππαδοκßα πρωτεýουσÜ της η Αμισüς με Üλλες πüλεις τη Φαρνακßα αργ. Κερασοýς, Τραπεζοýντα, ΑμÜσεια και Κüμανα ΠοντικÞ.

 Ιστορßα

 Αρχαßα εποχÞ

Πρþτος που μνημονεýει τη Καππαδοκßα Þταν ο Ηρüδοτος και τους κατοßκους της Καππαδüκες που πρÝπει να εγκαταστÜθηκαν μετÜ το 1600 πΧ αφοý εκεß Þταν το κρÜτος των Χετταßων με πρωτ. τη ΧÝτα (σημ. ΜπογκÜζγκιοú) üπου βρÝθηκαν και τα περισσüτερα μνημεßα. Οι Καππαδüκες φαßνεται πως εßχαν στρατιωτικÞ οργÜνωση με ανþτατο Üρχοντα και Üλλους δευτερεýοντες ηγεμüνες. ΜετÜ την εγκατÜστασÞ τους δημιοýργησαν πολλÜ μικρüτερα κρÜτη με δυναστεßες κληρονομικÝς υπü του ανωτÜτου Üρχοντα πÜντα του ΒασιλÝως. ¸να σýστημα – κρÜτος φεουδαλικü στηριζüμενο στη στρατιωτικÞ αριστοκρατßα.

Το σýστημα αυτü Þταν βαθιÜ ριζωμÝνο στους Καππαδüκες αφοý εξακολοýθησε και μετÜ τη υποταγÞ τους στους ΠÝρσες, Μακεδüνες, Ρωμαßους. ¸τσι μπορεß να Þταν Ýθνος πολεμικü αλλÜ üχι πολυπληθÝς και πολιτισμÝνο, και αυτü γιατß τÜχιστα οι κατακτητÝς αναμßχθηκαν μ´ αυτοýς και Ýτσι οι παλαιüτεροι ¸λληνες αποκαλοýν αυτοýς Λευκοσýριους Þ Συρßους Καππαδüκες.

 ΠερσικÞ εποχÞ

Περß το 1100 πΧ δÝχθηκαν επßθεση των Ασσυρßων επß ΒασιλÝως αυτþν ΤιγλατπιλεζÜρ Α’(κατÜκτηση εφÞμερη). Περß το Θ’αι. πΧ μεγÜλη επιδρομÞ των Σκυθþν. Τον Η’αι.πΧ την επßθεση των ΜÞδων και Περσþν. Τον δε ΣΤ’αι.πΧ υποτÜχθηκαν οριστικÜ στους ΠÝρσες. Τη περßοδο αυτÞ το κρÜτος διαιρÝθηκε σε Σατραπεßες με δικοýς τους διοικητÝς γνωστοß στους ¸λληνες ως Τýραννοι. ¸τσι το φεουδαλικü σýστημα συνεχßζει κÜτω απü τον ΜεγÜλο ΒασιλÝα (των Περσþν) και των δικþν τους ηγεμüνων. ¸νας δε εξ αυτþν ο ΑριαρÜθης Α' κατÜφερε να ενþσει υπü την εξουσßα του üλη τη Καππαδοκßα Δ’πΧ αι. την οποßα ανÝλαβε μετÜ θÜνατο ο γιος του ΑριαρÜθης Β' (επß του οποßου εκστρÜτευσε ο ΑλÝξανδρος ο ΜÝγας. Τη περßοδο αυτÞ η Καππαδοκßα αποτελεß Ýνα μεγÜλο αυτüνομο κρÜτος μÝσα στη Περσßα.

¼ταν ο ΑλÝξανδρος ο ΜÝγας τη κατÝλαβε σεβÜστηκε την αυτονομßα της και διατÞρησε αυτÞ μÝχρι το θÜνατü του οπüτε και οι διÜδοχοß του τη κατÝλαβαν ολοσχερþς και την Ýδωσαν στον ΕυμÝνη (322πΧ) Το 315 πΧ καταλÞφθηκε απü τον Αντßγονο μετÜ τη μÜχη στην Ιψþ üπου και υπÜχθηκε στο κρÜτος των Σελευκιδþν. Πολý γρÞγορα üμως ανÝκτησε την αυτονομßα της απü τον ΑριαρÜθη Γ' που κατÝλαβε τη ΜεγÜλη Καππαδοκßα και τον ΜιθριδÜτη που κατÝλαβε την Üλλη του Πüντου.

 ΕλληνιστικÞ εποχÞ

Με την αυτονομßα αυτÞ αρχßζει ιστορικÜ üπως και ονομÜστηκε η ΕλληνοκαππαδοκικÞ περßοδος γιατß απü την εσωτερικÞ εκπολιτιστικÞ μεταβολÞ που υπÝστει, απü ασιατικÞ χþρα Ýγινε χþρα ελληνικÞ. ΠαρÜ ταýτα δεν Ýλειψαν οι Ýριδες μεταξý των ηγεμüνων των δýο Καππαδοκιþν για την Ýνωση σε μßα Καππαδοκßα. Το επÝτυχε τελικÜ ο ΜιθριδÜτης Δ' ο ΕυπÜτωρ αφοý εκδßωξε και κακοποßησε τον ΑριαρÜνθη Η' (Α’αι.πΧ). Απü τον ΑριαρÜθη Γ' μÝχρι του ΑριαρÜθη Η' στη Μ. Καππαδοκßα καλλιεργÞθηκαν μετÜ ζÞλου τα ελληνικÜ γρÜμματα και φιλοσοφßα δßδοντας πρþτοι το παρÜδειγμα αυτοß οι Ηγεμüνες. Ο δε ΑριαρÜθης ΣΤ' εßχε Ýλθει και στην ΑθÞνα.

Οι δε ηγεμüνες εκεßνης του Πüντου συνετÝλεσαν πολý þστε να καταστÞσουν τη χþρα τους κÝντρο ελληνισμοý. ¼ταν Ýνωσαν σε μßα τη χþρα εξÝτειναν το κρÜτος προς τη Κριμαßα το Καýκασο τη Κολχßδα και τη Συρßα. Αργüτερα ο ΜιθριδÜτης Δ' ο ΕυπÜτωρ απεßλησε την ΕλλÜδα ακüμη και τη Ρþμη. Προς το σκοπü αυτü Ýκανε τρεις πολÝμους με σπουδαιüτερο το πρþτο (88-85πΧ) üπου νικÞθηκε στη Χαιρþνεια απü τον Σýλλα και υποχρεþθηκε με τη ΣυνθÞκη της ΔαρδÜνου να πληρþση μεγÜλη πολεμικÞ αποζημßωση, και το τρßτο (74-65 πΧ) που με σýμμαχο το γαμπρü του ΤιγρÜνη, Βασιλεýς των Αρμενßων, προσπÜθησε να κατακτÞσει τη Βιθυνßα αλλÜ νικηθεßς απü τον 'Λοýκουλο' και μετÜ απü τον 'ΠομπÞúο' κατÝφυγε στη Κριμαßα üπου και δολοφονÞθηκε.

Οι Ρωμαßοι τüτε κατÝλυσαν τη Καππαδοκßα μεταβÜλλοντÜς τη σε ρωμαúκÞ επαρχßα. Το 70πΧ επανιδρýουν το κρÜτος της Καππαδοκßας υπü τον ΑριοβαρζÜνη, θανüντος δε αυτοý Üνευ απογüνων ο ΜÜρκος Αντþνιος Ýδωσε την ΑρχÞ στον Καππαδüκη ΑρχÝλαο, λüγιος και συγγραφÝας, τον οποßο και κÜλεσε στη Ρþμη üπου και πÝθανε το 17 μΧ Üνευ διαδüχου. Τüτε η Καππαδοκßα χωρßσθηκε σε 3 επαρχßες.

 ΧριστιανικÞ εποχÞ

ΚατÜ τη περßοδο αυτÞ Καππαδοκßα νοεßται πλÝον μüνο η ΜεγÜλη Καππαδοκßα ενþ εκεßνη προς τον Πüντο Ýχει πλÝον καθιερωθεß με το üνομα Πüντος. Πüλεις ονομαστÝς αυτÞ τη περßοδο εßναι οι ΑριαθÜμια (επß του ΣÜρου ποτ.), ΤÜβια (νυν ΓκιοζγκÜτ), Νýσσα, Μωκισσüς (επß του ¢λυος ποτ.), Αραβισσüς, Κολþνεια, ΗρÜκλεια και Ναζιανζüς.

Τον Α’ μ.Χ. αι. ο εξελληνισμüς της περιοχÞς αυτÞς εßναι πλÞρης. Και ακüμη κÜποιες εβραúκÝς κοινüτητες ομιλοýν και γρÜφουν ελληνικÜ. Αυτü βοÞθησε τα μÝγιστα στη εξÜπλωση του Χριστιανισμοý. ¸τσι εδþ δημιουργοýνται αξιüλογα κÝντρα του χριστιανισμοý üπως η ΚαισÜρεια η πρþτη Μητρüπολη της νÝας Θρησκεßας. Τον Γ, Δ, και Ε αι. ακμÜζουν η παιδεßα και η φιλολογßα. Οι μεγÜλοι πατÝρες της Εκκλησßας Φερμελιανüς ο Καισαρεßας, Γρηγüριος ο Νεοκαισαρεßας, Λεüντιος και ΕυσÝβιος οι Καισαρεßας, Βασßλειος ο ΜÝγας, Γρηγüριος Ναζιανζηνüς και Γρηγüριος Νýσσης (του Βασιλεßου αδελφüς) απü εδþ διακρßνονται.

Ιδßως η δýναμη και η επιβολÞ που εßχαν οι Μητροπολßτες της Καισαρεßας Þταν τüση που πρωτοστατοýσαν σε κÜθε πολιτικÞ και θρησκευτικÞ κßνηση. Σκοπüς του κÜθε Μητροπολßτη Þταν η προαγωγÞ των γραμμÜτων και των ευαγþν ιδρυμÜτων με συνÝπεια üλη η Καππαδοκßα να γßνει γρÞγορα κÝντρο κÜθε θρησκευτικÞς και εκπαιδευτικÞς δρÜσης διατηροýμενο για αιþνες.

Επß ΜεγÜλου Κωνσταντßνου η Καππαδοκßα ενþθηκε με τον Πüντο και αποτÝλεσε μικρü ßδιο κρÜτος υπü τον ανεψιü του Αννιβαλιανοý. ΑλλÜ επß των διαδüχων του Αννιβαβιανοý Ýγινε πÜλι επαρχßα του Βυζαντßου δεχüμενη επιδρομÝς απü πÝριξ λαοýς.

Οι ΑυτοκρÜτορες του Βυζαντßου διαπιστþνοντας τη σπουδαιüτητα της χþρας στην αντιμετþπιση των Περσþν και αργüτερα ΑρÜβων και Τοýρκων κατÝστησαν αυτÞ μεγÜλο στρατιωτικü κÝντρο. Και εις μεν τον Ταýρο και Αντßταυρο κατασκεýασαν πολλÜ αμυντικÜ οχυρωματικÜ Ýργα καλοýμενα «Κλεισοýρες» εις δε τα πεδινÜ συγκÝντρωναν το στρατü για προετοιμασßα επιθÝσεων. Στη Καππαδοκßα συγκÝντρωσε το στρατü του ο Ιουστινιανüς κατÜ των Περσþν, και ο ΗρÜκλειτος üταν νßκησε τον Χοσρüη Β’ (623) τελικÜ üμως υπÝκυψε κÜτω απü το βÜρος των επαναλαμβανüμενων επιθÝσεων των ΑρÜβων οι οποßοι κατÝλυσαν οριστικÜ τη πÝραν του Αντιταýρου χþρα.

 ΤουρκικÞ περßοδος

Στα τÝλη του ΙΑ’αι. τη Καππαδοκßα υπÝταξαν οι Σελτζοýκοι ΣουλτÜνοι και μετÜ τη διαßρεση του μεγÜλου σελτζουκικοý κρÜτους απετÝλεσε μÝρος του κρÜτους του Ικονßου Þ Ρουμ (Ρωμανßα. Τον ΙΓ αι. μετÜ τη διÜλυση και αυτοý του κρÜτους, Ýγινε αυτüνομη χþρα επß μικρüν ΙΔ – ΙΕ αι. υπü τη Δυναστεßα ΚαραμÜν εξ ου και Καραμανßα το üνομÜ της. ΜετÜ την κατÜλυση και αυτοý απü τους Οθωμανοýς Τοýρκους λßγο μετÜ τη κατÜλυση της Κωνσταντινοýπολης περιÞλθε üλη η Καππαδοκßα στους Τοýρκους üπου και διατελεß σÞμερα επαρχßα.

 ΕκκλησιαστικÜ

ΕκκλησιαστικÜ εξετÜζοντας τη Καππαδοκßα διακρßνουμε δýο περιüδους: τη πρþτη μÝχρι της Δ ΟικουμενικÞς Συνüδου (451) και τη δεýτερη απü του 451 και εφεξÞς μÝχρι σÞμερα.

ΚατÜ τη πρþτη η Καππαδοκßα αποτελοýσε μßα Εκκλησßα υπü τον Μητροπολßτη και ΠατριÜρχη Καισαρεßας στον οποßο υπαγüταν και η Αρμενßα. ΚατÜ δε τη δεýτερη περßοδο αφενüς αποσπÜσθηκαν τα Τýανα και αποτÝλεσαν ßδια Εκκλησßα υπαγχθεßσα αργüτερα στην Εκκλησßα Ικονßου, αφετÝρου δε με απüφαση της Δ ΟικουμενικÞς Συνüδου στη Χαλκηδüνα υπÜχθηκε ο ανεξÜρτητος θρüνος της Καισαρεßας υπü τον Αρχιεπßσκοπο της Κωνσταντινοýπολης.

¸κτοτε και μÝχρι σÞμερα ο Καισαρεßας τÜχθηκε Πρωτüθρονος υπü τον Οικουμενικü Θρüνο Μητροπολßτης, ΥπÝρτιμος των υπερτßμων προς διÜκριση των Üλλων που καλοýνται απλþς ΥπÝρτιμοι.

Σημειþσεις

Α) ΜετÜ τη κατÜληψη απü τους Οθωμανοýς και εκ του γεγονüτος üτι η χþρα δεν Þταν και τüσο εýφορη Üρχισε η μετανÜστευση των χριστιανþν με διεξüδους τρεις κυρßως δρüμους ο προς τη Μερσßνη κι απü κει στην ΑλεξÜνδρεια, ο προς τη Κωνσταντινοýπολη και Σμýρνη και ο τρßτος προς Αμισü. Με το χρüνο και με την ανÜπτυξη της συγκοινωνßας στη ΜικρÜ Ασßα Üρχισαν να δημιουργοýνται σειρÜ παροικιþν κατÜ μÞκος των παραπÜνω οδþν που πολý αναπτýχθηκαν, εξ ων και πλεßστοι μεγαλÝμποροι, τραπεζßτες ακüμη και κυβερνητικοß υπÜλληλοι, οι γνωστοß ΚαúσερλÞδες.

¸τσι το ΙΘ αι. Üρχισε νÝα ακμÞ του ελληνοχριστιανικοý στοιχεßου και των ελληνικþν γραμμÜτων στη Καππαδοκßα, ιδßως απü του 1870 που ανυψþθηκε στο μητροπολιτικü Θρüνο της Καισαρεßας ο πρþην ΔιευθυντÞς της ΜεγÜλης του ΓÝνους ΣχολÞς ΕυστÜθιος (κ.κ. Κλεüβουλος) Αυτüς συνετÝλεσε στην ßδρυση ΚαππαδοκικÞς Αδελφüτητας στη Κωνσταντινοýπολη για συλλογÞ χρημÜτων και ßδρυση σχολεßων. Το 1882 ο διαμÝνων στη Μασσαλßα  Θεüδωρος ΡοδοκανÜκης Ýθετε στη διÜθεση του Πατριαρχεßου κατ´ Ýτος 5.000 φρÜγκα προς ßδρυση και συντÞρηση ΙερατικÞς ΣχολÞς που Üρχισε να λειτουργεß το χειμþνα του 1882 στη ΜονÞ Προδρüμου στο Ζιντζßντερε της Καισαρεßας και της οποßας α’ δÜσκαλος Þταν ο εξ Ανδρονικεßου Σεραπßων ΙωÜννου. ΧÜριν αυτÞς αργüτερα φτιÜχτηκε και οικοτροφεßο στη ΜονÞ.

Το 1904 ο απü Κωνσταντινοýπολη Καππαδüκης Συμεþν Σιντüσογλου ανοικοδüμησε λαμπρü διδακτÞριο üπου και λειτουργοýσε η ΙερατικÞ ΣχολÞ μÝχρι το 1916-1917 οπüτε κλεßστηκε οριστικÜ απü τους Τοýρκους. Ο παραπÜνω ομογενÞς εßχε ιδρýσει και προικßσει δýο ακüμη ορφανοτροφεßα (1 αρρ. και 1 Θηλ.). Η κατÜ ΚαισÜρεια ΙερατικÞ ΣχολÞ λειτοýργησε επß 35 Ýτη με 100 μαθητÝς ετησßως

Β) ΚαππαδοκικÜ ιδιþματα λÝγονται μÝχρι σÞμερα ιδιþματα που χρησιμοποιοýν οι κÜτοικοι της περιοχÞς και που εßναι Ýνας κατακερματισμüς ελληνικþν λÝξεων μÝσα σε τουρκικÜ ιδιþματα και Þταν πολý φυσικü αυτü να συμβεß αφοý δεν υπÞρχαν συμπαγεßς ελληνικÝς ομÜδες που να τα ομιλοýν.